Қақырық - бұл тыныс алу жолдарының шырышты қабығындағы жасушалар өндіретін шырыш. Сау адамда тәулігіне 100 мл-ден аспайтын мөлшерде қақырық өндіріледі. Осылайша, тыныс алу жолдары тазартылады, ал қақырықтың өзі шырышты қабықты жабатын кірпікшелердің тербелісі арқылы еш қиындықсыз жойылады.
Шырыш жұтқыншаққа көтеріледі, ал біз оны байқамай жұтып отырамыз. Ауру кезінде қақырықтың мөлшері көбейеді - күніне 1,5 л дейін. Ол көмей мен бронх қуысын толтырып қалыпты тыныс алуға кедергі келтіреді. Ал жөтел рефлексі оны жоюға көмектеседі.
Кейде адамдар тамақта қақырық тұратынына шағымданады, бірақ жөтел болмауы мүмкін. Шырыш шын мәнінде тамақта емес, тыныс алу жолдарында пайда болады. Әсіресе таңертеңгі тамақтағы қақырық деп қателесетін нәрсе ол мұрын қуысынан ұйқы кезінде жұтқыншақтың артқы қабырғасына ағып, жиналып қалған шырыш.
Қақырықтың пайда болу себептері
Өкпеде көп мөлшерде қақырықтың жиналуы келесі ауруларда пайда болуы мүмкін:
- бронхит - бронхтың шырышты қабығының қабынуы;
- пневмония — өкпенің қабынуы;
- трахеит, ларингит;
- бронх демікпесі;
- риниттер мен синуситтер;
- өкпенің созылмалы обструктивті ауруы (ӨСОА);
- туберкулез;
- муковисцидоз;
- бронхоэктаз ауруы.
Қақырық шырышты қабықтың суық ауамен, шаңмен, темекі түтінімен тітіркенуіне жауап ретінде пайда болады. Алайда, ең көп таралған себебі — инфекциялар. Бұл жағдайда қақырықтан құтылу үшін оның өндірілуін жеңілдететін Бронхипрет® сияқты препараттар тағайындалады. Өсімдік тектес дәрілік препарат қабынуды азайтуға көмектеседі және тыныс алу жолдарынан қақырықты кетіруді жеңілдетеді.
Тыныс алу жолдарындағы қақырық белгілері
Қақырықтың ең көп мөлшері әдетте таңертең жөтелу арқылы шығарылады. Адам тамағындағы кесекті, жыбырлау сезімін, қышуды, дауыстың қарлығуын байқай алады. Сонымен қатар, қақырықтың көп мөлшерде пайда болуын түсіндіретін белгілер пайда болады — жөтел және кеудедегі ауырсыну, мұрынның бітелуі және мұрыннан шырыштың көп бөлінуі.
Қақырық қалай көрінеді және қандай болады?
Қақырықтың түсі мен консистенциясы оның пайда болу себебіне байланысты өзгеруі мүмкін. Ықтимал нұсқалар:
- Тұтқыр мөлдір қақырық. Түсінің болмауы қақырық тек шырыштан тұратынын білдіреді. Бұндай нұсқада ол қабыну процесінде және аллергиялық реакцияда пайда болуы мүмкін, көбінесе демікпе кезінде байқалады.
- Меруерт түсті қақырық. Темекі шегушілерде шырышты қабықтың түтінге тітіркенуіне жауап ретінде пайда болады. Темекі шегу тәжірибесі неғұрлым көп болса, меруерт түсті қақырықты бөлу ықтималдығы соғұрлым жоғары болады.
- Қою түсі сары немесе жасыл. Бұл түс қақырықтағы іріңді қоспалардың бар екендігін көрсетеді, бұл инфекцияға тән, әдетте бактериялық немесе вирустық-бактериялық. Мұндай қақырық трахеит, бронхит, пневмония кезінде жиі байқалады.
- Қызыл немесе қызыл жолағы бар мөлдір. Қанның болуын көрсетеді, ауыр аурулардың болуы туралы айтуға болады. Мысалы, онкологиялық немесе туберкулез.
Қақырық көп болған кезде дәрігермен кеңесу керек, ал оның түсінің өзгеруі алаңдатарлық симптом - дереу медициналық көмек алуға себеп болады. Алаңдататын басқа белгілер - қақырықтың жағымсыз иісі, жөтелдің күшеюі.
Диагностиканың ерекшеліктері
Тыныс алу жолдарынан қақырықты қалай жою керектігін анықтау үшін терапевтке немесе пульмонологқа қаралу маңызды. Дәрігер тексеруден өткізіп, өкпені тыңдап, сонымен қатар келесі әдістерді қамтитын кешенді тексерудің жоспарын құрады:
- Кеуде қуысының рентгенографиясы. Бронхопулмоналды жүйесінің қалыптан тыс даму белгілерін, қабыну ошақтарын анықтауға мүмкіндік береді. Көрсетілген жағдайда компьютерлік томография (КТ) тағайындалуы мүмкін
- Спирометрия. Бұл обструкция және басқа асқынулар кезінде тыныс алу бұзылыстарының белгілерін көрсететін сыртқы тыныс алу функциясын зерттеу
- Бронхоскопия. Бронх шырышты қабығының ішкі бетін тексеруге, қабыну процесін көруге, шырыш үлгісін алуға, созылмалы бронхитті анықтауға және т. б.
- Қақырықты зерттеу. Микроскопиялық зерттеу демікпе немесе инфекция белгілерін анықтауға мүмкіндік береді. Бактериологиялық себінді аурудың табиғатын нақтылауға, яғни қабынуды тудырған бактериялар туралы, сондай-ақ олардың антибиотиктерге сезімталдығы туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді.
Зертханалық диагностиканың қосымша әдістеріне биохимиялық қан анализі, иммунограмма және т. б. жатады
Емдеу: қақырықты қалай кетіруге болады?
Дәрігер қақырықты қалай кетіруге болатыны жайлы кеңес береді. Өз бетімен емделуге жол берілмейді, өйткені қақырықтың пайда болуының нақты себебін тек маман ғана анықтай алады. Тұтқыр қақырық қалыпты жағдайда қалыпты тыныс алуды қиындатады, жүктеме кезінде тыныс алуды қиындатады және жалпы өмір сапасын төмендетеді. Ол әрдайым белгілі бір факторлардың әсерінен қалыптасады, сондықтан алдымен оның себебін анықтап, жою қажет.
Қақырықтың пайда болуына себеп болған факторларға қарамастан бірнеше ұсыныстарды орындау оның жақсы шығарылуына қол жеткізуге мүмкіндік береді:
- Жылы сұйықтықты көбірек ішіңіз. Бұл қақырықты сұйылту үшін қажет, жөтелу арқылы қақырықтың түсуі жеңілдейді.
- Бөлмедегі ауаны ылғалдандырыңыз. Ауаны ылғалдандыру - шырышты қабаттардың кебуінің алдын алу. Бұл шара шырыштың жеңіл шығуына, сондай-ақ оның консистенциясының өзгеруіне ықпал етеді.
- Маманмен кеңесіп тыныс алу гимнастикасы, емдік дене шынықтыру, қақырықты кетіру үшін массаж сияқты әрекеттерді жасаңыз.
- Қақырықтың түсуін жеңілдететін дәрілер мен қақырықты түсіретін дәрілерді қабылдаңыз. Мұны дәрігердің нұсқауы бойынша жасаған дұрыс.